माघ १३, २०८०
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
काठमाडाैं | असोज १९, २०८१
विसं २०७२ सालको त्रासदीपूर्ण भूकम्पपछि समरिटन्स पर्स नामक संस्थाले बनाइदिएको बलियो घरमा बस्न पाउँदा काभ्रेपलाञ्चोकको पनौती नगरपालिका– १ का रामप्रसाद सापकोटा दंग परेका थिए । जीवनको चार दशक अभाव, दुःख र कडा परिश्रमका कठिन पहाडसँग पौँठेजोरी खोज्नु उनको दैनिकी थियो । तर एकबारको जुनीमा अभावभन्दा केही हात लागेन । यसका बीच पनि जीवनको लेखान्त मानेरै उनले संघर्षका भारी बोक्न छोडेनन् । यसैले गर्दा पनि होला अरुले बनाइदिएको भए पनि सो घर उनका लागि ‘ड्रीम हाउस’ थियो ।
यही बलियो र नमूना घरमा असुरक्षित भइन्छ भन्ने रामप्रसादले कहिल्यै कल्पेनन् । तर उनले सुरक्षित ठानेको त्यही घरमा गत असोज १२ गते बज्रपातको पहाड खस्यो । राति सुतेका छोरीहरू बिहान उठ्न पाएनन् । कहिल्यै नउठ्ने गरी सदाका लागि बिलाए ।
दुःखले हुर्काएका दुई छोरी ३१ वर्षकी सविता र २९ वर्षीया रश्मिलालाई पहिरोले निल्यो । दुई दिनअगाडि मात्रै पाँच वर्षे छोरासहित माइत आएकी छोरी पनि पहिरोमा परिन् । जोखिमका बीच परिवारका केही सदस्य बाँचे पनि रामप्रसादले आँखै अगाडि छोरीहरूलाई गुमाए । त्यसयता उनी बेचैन छन् । आँखा ओभाएका छैनन् ।
पहिरो जाने डरले रामप्रसाद त्यो रात नजिकै दाजुभाइको घरमा गएर बसेका थिए । उनले छोरीहरूलाई पटक–पटक घर छोड्न आग्रह गरे । तर उनीहरूले नमानेको उनको भनाइ छ । आफूमात्र नभएर दाइकी नातिनी बोलाउन जाँदासमेत उनीहरूले घर छोड्न नमानेको उनले बताए ।
‘असोज १० गतेदेखि परेको वर्षा नरोकिएपछि मलाई कताकता पहिरोले लान्छ कि भन्ने डर पनि थियो । तर समरिटन्स पर्सले बनाइदिएको बलियो नमूना घरलाई पहिरोले बगाइहाल्छ भन्ने पनि लागेको थिएन,’ रामप्रसादले लोकान्तरसँग भने, ‘१० गते मात्रै पाँच वर्षे छोरासहित छोरी घरमा आएकी थिइन् । त्यो दिन पानी ठीकै परेको थियो । तर शुक्रबार यता नबसौं भन्दा छोरीहरूले घर छोड्न मानेनन् । शुक्रबार रातभर निरन्तर वर्षा भइरह्यो । शनिबार बिहानै बोलाउन जाँदा पनि आउन मानेनन् । तर ७ बजेतिर माथि डाँडो नै फुटेर आउँदा घर नै बगायो ।’
रामप्रसादकी श्रीमती शान्ति पनि रातिसम्म छोरीहरूसँगै त्यही घरमा सुतेकी थिइन् । वर्षा रोकिने छाँट देखिएन । यसले गर्दा रामप्रसादका दाइकी १२ वर्षीया नातिनीले राति साढे २ बजे हजुरआमालाई जबर्जस्ती गरेर आफ्ना घरमा ल्याइन् । तर सविता र रश्मिलालाई ल्याउन सकिनन् । उनीहरू दुवै सुस्त मनस्थितिका भएकाले सम्भावित खतराबारे वास्ता नगरेको पाइएको छ ।
‘हजुरआमालाई मैले राति साढे २ बजे कराएर ल्याएँ । तर दिदीहरू आउनु नै भएन,’ रामप्रसादका दाइकी नातिनीले भनिन्, ‘बिहान ७ बजे एक्कासी पहिरो आउँदा काकी बचाउन जानुभएको थियो । तर केही लागेन । उहाँ नै घाइते हुनुभयो ।’
यसरी रामप्रसादका दुवै छोरीलाई पहिराेले पुर्याे । ५४ वर्षीय रामप्रसादको असोज १२ गते आफ्नै आँखाअगाडि भोगेको दुःखान्तको फेहरिस्त यत्तिमै सीमित छैन । सुस्त मनस्थितिका छोरीहरूलाई बचाउन जाँदा उनकी श्रीमतीको हालत झन् कहालिलाग्दो छ ।
बोलाउँदा नआएका छोरीहरूको सास भेटिन्छ कि भनेर आमा शान्ति पहिरोले पुरेको भग्नावशेषमा पसिन् । तर उनको केही सीप लागेन । गोठमा पुगेका रामप्रसाद पनि एकैछिनमा आइपुगे । तर त्यो बेलासम्म छोरीहरूको प्राण उडिसकेकाे थियाे । साथै उनले श्रीमतीलाई पनि मृत्युको मुखैनजिक पुगेको देखे । यसपछि उनीसहित दुई–तीन जनाले तानेर वरसम्म ल्याए । तर त्यतिखेरसम्म श्रीमतीको शरीरको तल्लो भागमा गम्भीर चोट लागिसकेको थियो ।
‘छोरीहरूलाई बचाउन जान्छु भन्दा आमा पनि पहिरोमा परी । छोरीहरूलाई बचाउन सकिएन । तर श्रीमतीलाई जसोतसो तीन–चार जनाले तानेर ल्यायौं । मेरुदण्ड खुस्किएर पछाडिको भाग नचल्ने भएछ,’ रामप्रसादले भने, ‘जताततै पहिरो गएकाले उपचारका लागि लान सकिएन । दुई छोरी पुरिएको भग्नावशेष हेर्दै जीवन र मरणको दोसाँधमा रहेकी श्रीमतीलाई २४ घण्टा रुँघेर बस्नुपर्दाको पीडाले अझै तर्साउँछ ।’ शनिबार नै गाउँलेले बेपत्ता छोरी खोज्ने प्रयास गरे तर सकेनन् । दुई दिनपछि बल्ल एउटी छोरीको लास भेटियो । अर्कीको अलि पछि ।
दुई छोरी गुमाएको पीडा र श्रीमती जीवनमरणको दोसाँधमा रहँदाका ती क्षणलाई सम्झँदा रामप्रसाद अझै भक्कानिन्छन् । दुई छोरीलाई निलेको पहिरो उनी घरी-घरी हेर्छन् । अनि बचाउन नसक्दाको पीडाले उनलाई पोल्छ । दुई छोरीको शोक एकातिर छँदैछ । अर्कोतिर उनकी श्रीमती धुलिखेल अस्पतालको बेडमा मेरुदण्ड भाँचिएर शरीरको तल्लो भाग नचल्ने अवस्थामा छटपटाउँदै छिन् ।
‘छोरीहरूलाई बचाउन नसकिएको पश्चातापले पोलिरहेको छ,’ रामप्रसाद भन्छन्, ‘त्यो दिन सम्झँदा किन बाँचिएछ भन्ने लागिरहेको छ ।’ श्रीमतीको तल्लो शरीर नचल्ने प्रारम्भिक रिपोर्टले उनलाई झनै विचलित बनाएको छ । ‘उपचारका लागि अस्पताल लाने बाटो कतैबाट छिचोल्ने स्थिति भएन । आइतबार बल्ल दाजुभाइले श्रीमतीलाई अस्पताल पुर्याए,’ उनले भने ।
छोरी त बितिन् । तर रामप्रसाद पहिरोमा परेकी छोरीको पाँच वर्षीय छोराको कारण चिन्तित छन् । उनका अनुसार जेठी छोरी सविताले विवाह गरेर बच्चा पाए पनि ज्वाइँ र घरबारको ठेगान नै छैन । यसैले पाँच वर्षीय नातिको पहिचान अब के होला भन्ने चिन्ताले उनलाई सताएको छ । दुर्घटनापछि सानो नातिले बेलाबेलामा आमालाई खोज्छ, बोलाउँछ । तर परिवारसँग दिने जवाफ हुँदैन । अनि परिवारका सदस्य मुखामुख गर्छन् । भक्कानिन्छन् । र केही बहाना बनाएर बच्चालाई फकाउने प्रयास गर्छन् । दुर्घटनापछिका सात दिन रामप्रसादले यस्तै पीडादायी स्थितिमा बितेका छन् ।
जन्मँदै अभाव र दुःखसँग पौँठेजोरी खेल्नु रामप्रसादको दैनिकी थियो । गाउँघरमा भारी बोकेरै पाँच जनाको परिवार पालेका थिए । उनले दुःख र अभावको महासागर नै झेले । रामप्रसादको गरिखाने माध्यम त्यही नाम्लो थियो । जसले आफ्नो तौलभन्दा भीमकाय भारी बोकेरै परिवारको गाँसको प्रबन्ध मिलायो । थोरै जमिन थियो । खान पुग्दैन थियो । यसले गर्दा उनी गाउँघरतिर दैनिक भारी बोकेरै परिवारको गुजारा चलाउँदै आए । जीवनका चार दशक यही नाम्लो र भारी उनको जिन्दगी जिउने सहारा थियो । भएको अलिअलि अन्न, चामल, भएका धनमाल पनि सबै माटोमा बिलाए । शरीरमा लगाएको कपडाबाहेक केही बचेनन् ।
प्रकृतिले पनि कमजोरलाई निशाना बनाउने नियति रामप्रसादले भूकम्पमा समेत झेले । सानो घर थियो, त्यसलाई पनि २०७२ सालको भूकम्पले क्षति गरायो । सिंगो गाउँकै विपन्नमा पर्थे उनी । यसैले रामप्रसादका लागि नमूना घर बन्ने भयो । समरिटन्स पर्सले उनको लागि नमूना घर बनाइदियो । आफ्नै पाटो बारीको अलि सम्म ठाउँमा सानो बलियो नमूना घर ठडियो । दुःखै गरेर भए पनि उनले ६-७ वर्ष यही घरमा बिताए । तर भूकम्पबाट बच्न बनेको घरलाई पहिरोले लग्यो । घर लगेको पीडा त छँदैछ, त्योभन्दा बढी त रामप्रसादलाई छोरीहरूको वियोगले दियो ।
‘हामी बूढाबूढी बच्चा (नाति)लाई लिएर यता दाइको घरमा सुत्यौं । यस्तो होला भनेर सोचेको भए तानेर पनि निकाल्थ्यौं । सुस्त मनस्थितिका दुवैले औषधि खाँदै आएका थिए,’ उनी पश्चाताप मान्दै भन्छन्, ‘भूकम्पपछि समरिटन्स पर्सले पक्की भनेर बलियो नमूना घर बनाइदिएको थियो । यो घरले सुरक्षा दिन्छ भन्ने विश्वास पनि एकातिर थियो । तर नानीहरू आँखै अगाडि अस्ताए ।’
भूकम्पपछि चर्किएको पुरानो घरलाई रामप्रसादले भत्काएका छैनन् । बरु केही होचो बनाएर राखेका छन् । यही पुरानो घरतिर हेर्दै उनी भन्छन्, ‘यसमा बसेको भए मात्रै पनि छोरीहरूलाई पहिरोले नलाने रहेछ ।’
घरमै दुवै छोरीलाई गुमाएको पीडाले रामप्रसादका दाइमा पनि पश्चातापको उस्तै आँशु देखिन्छ । ‘भूकम्पले चर्काएको घर अझै सुरक्षित छ । तर बलियो भनिएको घर बनाउँदाको जमिन छनोट उपयुक्त देखिएन । समरिटन्स पर्सले बलियो घर त बनाइदियो । तर पहिरोको सम्भावित क्षतिलाई ध्यान दिएन,’ दुर्घटनापछि पुगेकाहरू साझा निष्कर्ष निकाल्छन् ।
चार हातखुट्टा बजार्दा पनि रामप्रसादको आर्थिक हैसियत कहिल्यै सुध्रिएन । केही ऋण र दाजुका छोराहरूसँग आर्थिक सहयोग लिएर छोरालाई तीन महिनाअगाडि साउदी अरेबिया पठाए ।
दिदीहरू बितेको पीडाले छोरो साउदीमा छटपटीमा रहेको पीडाले रामप्रसाद झन् तर्सन्छन् ।
‘छोरा तीन महिनाअगाडि मात्रै साउदी अरेबिया गएको थियो । कमाउन त के ऋण नै तिर्न पनि सकेको छैन,’ रामप्रसाद भक्कानिँदै भन्छन्, ‘यता दिदीहरूको वियोगले छट्पटाएको छ । अहिल्यै आउँछु भन्छ, के गर्ने–नगर्ने अन्योलमा छौं । दुःखको पहाड र प्रकृतिले पनि हामीलाई नै किन किचेको होला ?’
त्यसयता न्यूरेखोलामाथिको आश्रामे डाँडोमा भएको यो दुर्घटनापछि नजिकको भञ्ज्याङ र सिँगो गाउँ शोकमा छ । न्यूरेखोलामा पनि एक महिलालाई सोही बिहान पहिरोले निल्यो ।
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
पोखराका अशोक खड्काको पारिवारिक वातावरण सानैदेखि उद्यमशीलताको थियो । उनका बुवा सधैं एकै सुझाव दिइरहन्थे– नेपालमै केही गर्नुपर्छ । उनको बालमस्तिष्कमा त्यही छाप पर्यो । विदेश जाने सोच कहिल्यै बनाएनन् । नेप...
सार्वजनिक यात्रुबाहक सवारीसाधन अधिकांश पुरुष चालकले कुदाउने गर्छन् । काठमाडौं–पोखराजस्ता केही प्रमुख शहरमा फाटफूट ‘पब्लिक भेइकल’मा महिला चालक देखिए पनि लामो दूरीमा चल्ने गाडी महिलाले चलाए...
प्रगतिशील राजनीतिको 'फ्रन्टलाइन'मा देखिने नेताहरू जति कठोर हुन्छन्, त्यो भन्दा बढी ‘इमोसनल र सेन्टिमेन्टल’ पनि हुन्छन् । त्यस्तै ‘इमोसनल फिलिङ्स’का बाबजुद परिस्थितिले कठोर बन्दै गएक...
हिन्दी चलचित्र ‘थ्री इडियट्स’मा एक पात्र छन् फरहान । फोटोग्राफीमा रुचि भएका उनी परिवारको इच्छाका लागि इन्जिनियर पढिरहेका हुन्छन् । उही पात्रले पछि आफनो रुचि रोजेर पेशागत रूपमा प्रगति गर्छन् । उनी चर्चि...
मनीषा जीसीको वास्तविक नाम विष्णु घर्ती क्षेत्री हो । गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका– ३ हाडहाडेकी विष्णुलाई धेरैले मनीषा भनेर चिन्छन् । उनै मनीषा लोक सेवा आयोगले लिएका पाँचवटा परीक्षामा एकसाथ नाम निकालेर अह...
गण्डकी प्रदेशले चर्चेको भूगोल वरपर पर्ने झुम्म परेका गाउँ/बस्ती पँहेलपुर छन् । पछिल्ला दिनमा लाहुरेहरू भरिया लिएर गाउँ जाने परम्परा लोप हुँदै गएको छ, बस्ती सरेका कारण । दमाई समुदायले बजाउने एकनासे एकोहोरो बा...
आज लक्ष्मीपूजा तथा दीपावली, नेपाली नाम दीपमालिका, तिहार पर्वको दोस्रो दिन । यद्यपि यी काम तिहार पर्वको तेस्रो दिन पर्ने गर्छ तर, भोलि साँझ औँसी तिथिले नभेट्ने भएकाले यस वर्ष दोस्रो दिन पर्न गएको हो । य...
प्रचण्ड (पुष्पकमल दाहाल)लाई केपी ओलीसँग मरे पनि सँगै, बाँचे पनि सँगै यात्रा गर्ने रहर रहेछ । तर, भगवानको कृपाले यिनका सम्बन्धमा बिछोडको घडी आयो । बिछोडको पीडामा तड्पिनुको पनि एउटा सीमा हुन्छ । प्रचण्डको तड्पाइ...